گاز منوکـسید کـربن چیست و چرا باید در مورد آن نگران بود؟!

منـوکسیـد کربـن گازی سمی و خطرناک بوده و چون بدون بو و مزه و غیر قابل دیدن می باشد، اغلب آن را قاتل خاموش می نامند. استنشاق هوای آلوده به گاز منوکسیدکربن مانع از اکسیژن رسانی به بافتهای بدن شده و می تواند موجب آسیبهای مغزی گردد. در محیطهای بسته نظیر خانه، دفتر کار، کلاس درس، خودرو کاروان و قایق تفریحی، تجمع حتی مقدار کمی از گاز CO می تواند خطرناک باشد.

توجه! بر اساس بند ۳-۱-۲-۹ مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران، چنانچه برای گرم کردن فضاهای داخلی، آب مصرفی و نظایر آن از سوخت فسیلی استفاده شود، نصب هشداردهنده گاز منوکسید کربن الزامی است.
همچنین در مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان ایران، پیشگیری از گازگرفتگی در اولویت مقررات ویژه گازرسانی به ساختمانهای عمومی اعم از اجتماعات، آموزشی، اقامتی، اداری، تجاری و درمانی قرار دارد تا از حداکثر ایمنی کاربران این ساختمانها در مقابل خطرات ناشی از گاز طبیعی اطمینان حاصل گردد.
افراد سالخورده،خانم های باردار، کودکان و حیوانات خانگی آسیب پذیرترین گروه در ابتلا به مسمومیت با گاز CO هستند و در مقایسه با افراد سالم بزرگسال، در زمان کوتاهتری علائم مسمومیت را از خود نشان میدهند. لذا شما باید توجه بیشتری را در جهت حفاظت آنها بعمل آورید.
افرادی از خانواده را که علائم مسمومیت دارند شناسایی نمایید. در بیشتر موارد گزارش شده از مسمومیت با گاز CO ، افراد قربانی با وجود آگاهی به حال بد خود، قادر به حفاظت از خود و خروج از ساختمان و یا حتی دریافت کمک نبوده اند.
از آنجاکه مسمومیت با گاز منوکسید کربن تدریجی میباشد، استنشاق طولانی مدت غلظت کم این گاز میتواند علائمی مشابه استنشاق کوتاه مدت غلظت بالای آن بهمراه داشته باشد. دستـگاه هشـدار دهنـده گـاز CO بـه گونـه ای طراحی شده تا شما را از حضور گاز CO قبل از شرایط اضطراری که بیشتر افراد دچار علایم مسمومیت می شوند با خبر نماید و این فرصت را به شما میدهد تا با آرامش کامل بتوانید مشکل را برطرف نمایید.
 
 

علائم مسمومیت با گاز CO

مسمومیت با گاز CO دارای علائم متعدد زیر می باشد که بایستی برای اعضای خانواده شرح داده شوند:

علائم خفیف: سردرد خفیف، تهوع، استفراغ، کوفتگی بدن (که اغلب مشابه علائم آنفولانزا می باشند).
علائم متوسط: سردرد شدید، خواب آلودگی، گیجی، تپش قلب بالا.
علائم شدید: بیهوشی، تشنج، مشکلات قلبی و تنفسی، مرگ.
 
اگر شما حتی علائم خفیف مسمومیت با گاز CO را داشتید، حتماً با پزشک مشورت نمایید.
میزان مسمومیت با گاز منوکسید کربن ارتباط مستقیمی با میزان غلظت گاز CO و مدت زمان قرار گرفتن شخص در معرض این گاز سمی دارد. غلظت گاز CO در هوا در مقیاس PPM (تعداد ذره در یک میلیون ذره، که در اینجا منظور تعداد مولکول گاز CO در یک میلیون مولکول هوا می باشد) اندازه گیری میشود. در جدول زیر علائم مسمومیت با گاز CO در غلظتهای مختلف این گاز و با توجه به مدت زمان قرارگرفتن یک شخص سالم بزرگسال  در معرض هوای آلوده به گاز CO تقسیم بندی شده اند
CO غلظت گاز علائم مسمومیت
۵۰ PPM بیشترین غلظت مجاز و بی خطر گاز CO در هوای محیط کار که یک انسان سالم بزرگسال در طی ۸ ساعت مدام میتواند استنشاق نماید.
۲۰۰ PPM سردرد خفیف ، احساس خستگی ، تهوع ، و سرگیجه پس از ۲ تا ۳ ساعت استنشاق هوای آلوده به گاز CO
۴۰۰ PPM سردرد شدید ، تهوع ، و سرگیجه طی ۱ تا ۲ ساعت استنشاق هوای آلوده به گاز CO/ خطر جانی پس از ۳ ساعت
۸۰۰ PPM سردرد ، تهـوع ، و سرگیـجه پس از ۴۵ دقیقـه قرار گرفتن در معـرض گاز CO / غش کردن و بیهوشی پس از ۱ ساعت / مرگ طی ۲ تا ۳ ساعت
۱۶۰۰PPM سردرد ، تهـوع ، و سرگیـجه پس از ۲۰ دقیقه قرار گرفـتن در معـرض گاز CO/  مرگ طی ۱ تا ۲ ساعت
۳۲۰۰ PPM سردرد ، تهـوع ، و سرگیـجه پس از ۵ تا ۱۰ دقیقه قرار گرفـتن در معـرض گاز CO /  مرگ طی ۱ ساعت
۶۴۰۰ PPM سردرد ، تهـوع ، و سرگیـجه پس از ۱ تا ۲  دقیقه قرار گرفـتن در معـرض گاز CO /  مرگ طی ۳۰ دقیقه
۱۲۸۰۰ PPM مرگ طی ۱ تا ۳ دقیقه
مجدداً یادآوری میشود که علائم مسمومیت با گاز CO، علاوه بر غلظت این گاز در هوا و مدت زمان قرارگرفتن شخص در معرض هوای آلوده، به میزان سلامتی و سن شخص نیز بستگی دارد.
 
 

منابع احتمالی تولید گاز منـوکسیـد کـربن

در خانه شما، وسایل گرمایشی و پخت و پز منبع اصلی تولید گاز CO می باشند. همچنین خودروهایی که در پارکینگ روشن هستند نیز منبع خطرناکی برای تولید گاز CO می باشند.
گاز منوکسید کربن محصول احتراق ناقص مواد سوختی نظیر گاز شهری، گاز کپسول، نفت، بنزین، گازوئیل، پارافین، زغال سنگ، زغال چوب، چوب و… می باشد. لذا هر وسیله ای که با سوخت کار می کند و دارای عملکرد معیوب بوده، یا به طور صحیح نصب نشده و یا دارای دودکش مناسب نمی باشد،می تواند منبع تولید و انتشار گاز CO باشد:
 
• آبگرمکن، بخاری دیواری و زمینی، بخاری سیار، شومینه، موتور خانه، اجاق گاز، لباس خشک کن گازی، اجاق با سوخت چوب، گرم کننده های سونا و استخر.
• دودکش مسدود و گرفته، دودکش پوسیده و یا جدا شده.
• خودرو ها و تجهیزات احتراق داخلی نظیر ژنراتور برق که در پارکینگ سرپوشیده یا روباز، چسبیده به خانه و یا در مجاورت خانه روشن هستند.
• کباب پز یا مَنقل که در محیط بسته استفاده شود.
• دود سیگار نیز گاز CO را به هوای تنفسی شما می افزاید.
 
 

شرایطی که میتواند موجب انتشار گاز CO شود

شرایط زیر نیز میتوانند بطور موقتی موجب انتشار گاز CO در محیط خانه شوند:
• پس زدن دود در دودکش، ناشی از شرایط جوّی بیرون از خانه نظیر جهت وزش باد و سرعت آن. همچنین سنگین بودن هوا در داخل دودکش نیز مانع از خروج دود میگردد که عمدتاً در هوای سرد و مرطوب و وقتی دستگاه تازه روشن شده است اتفاق می افتد.
• فشار منفی ناشی از بکارگیری اگزوزفن ها.
• استفاده همزمان از چندین وسیله گرمایشی در محیط بسته و کوچک.
• دودکش آبگرمکن، موتورخانه و لباس خشک کن گازی که در اثر لرزش دستگاه بتدریج در جای خود لق شده اند.
• دودکش غیر استاندارد و غیر متعارف که شرایط فوق را تشدید میکند.
• استفاده طولانی مدت از وسایل گرمایشی بدون دودکش نظیر اجاق گاز و فر و بخاری سیار.
• وارونگی دما در فصول سرد سال که موجب انباشته شدن گازهای ناشی از احتراق در مجاورت زمین میگردد.

برای امنیت خانواده خود، منابع احتمالی تولید گاز CO در خانه را شناسایی نمایید. وسایل گرمایشی و دودکشها را در شرایط ایده آل نگه دارید. علائم مسمومیت با گاز CO را خوب بخاطر بسپارید و در صورت مشاهده این علائم در میان اعضای خانواده، بسرعت به فضای باز و با هوای تازه بروید و از دیگران کمک بگیرید. کم هزینه ترین راه مقابله با این خطر، بازدید دوره ای وسایل گرمایشی خانه و در صورت لزوم تعمیر آنها میباشد. در این خصوص حتماً از متخصصین با تجربه کمک بگیرید.