علائم و نشانه های مسمومیت با گاز منوکسید کربن
استنشاق هوای آلوده به گاز منوکسید کربن موجب مسمومیت انسان میشود که با توجه به غلظت گاز CO و همچنین مدت زمانی که شخص در معرض هوای آلوده قرار گرفته است، میزان مسمومیت متفاوت بوده و به سه دسته مسمومیت خفیف، متوسط و شدید تقسیم میگردد.
بدن شخص قربانی با توجه به میزان مسمومیت، واکنشهای مختلفی را از خود بروز میدهد. البته وضعیت جسمانی افراد نیز در نوع علائم مسمومیت تأثیر گذار بوده و در یک مکان آلوده به گاز CO ممکن است بدن هر یک از افراد، یک و یا ترکیبی از چند واکنش مختلف را از خود نشان دهد. لذا ضروری است تا نشانه های مسمومیت با گاز منوکسید کربن را به خاطر بسپاریم و در صورت مشاهده این علائم در خود و اطرافیان، احتمال انتشار گاز CO را جدی گرفته و در صورت لزوم از واحدهای امدادی نظیر آتش نشانی و اورژانس کمک بگیریم. در ادامه شایع ترین علائم و نشانه های مسمومیت با گاز CO تشریح میگردد.
۱) سردرد
شایع ترین نشانه مسمومیت خفیف با گاز منوکسید کربن، سردرد میباشد. بیشتر افرادی که این مرحله را تجربه کرده اند میگویند سردردشان بصورت دردی مبهم و بدون وقفه و در ناحیه جلوی سرشان بوده است.
از آنجاییکه افراد در محیط کار، خودرو و یا منزل بدلایل مختلف دچار سردرد شده و پس از مدتی برطرف میگردد، لذا عوامل سردرد خیلی جدی گرفته نمی شوند. اما اگر به سردری دچار شدید که با ترک محل بسرعت برطرف گردید، احتمال انتشار گاز منوکسید کربن را در آن مکان بدهید.
۲) سرگیجه
سرگیجه نیز از نشانه های اولیه مسمومیت با گاز منوکسید کربن میباشد. با تداوم استنشاق هوای آلوده به گاز CO ، بتدریج شخص هوشیاری خود را از دست داده و غش میکند.
۳) ضعف عضلانی
از آنجاییکه با استنشاق هوای آلوده به گاز CO، مولکول منوکسید کربن بتدریج جای مولکول اکسیژن را در خون میگیرد، اکسیژن رسانی به بافتهای عضلانی با کندی صورت می پذیرد که موجب مردن سلولهای عضلانی میشود. در نتیجه فعالیتهای معمولی مثل راه رفتن نیز بتدریج با سختی صورت میگیرد.
۴) تهوّع و استفراغ
شایع ترین نشانه های مسمومیت متوسط با گاز منوکسید کربن حالت تهوع، استفراغ، احساس خستگی و کوفتگی میباشد که مشابه علائم آنفولانزا میباشد با این تفاوت که در مسمومیت با گاز CO، شخص دچار تب نمیشود.
۵) تنگی نفس
با افزایش مقدار مولکول CO در خون، علائم جدی تری از مسمومیت در شخص قربانی بروز پیدا میکند. مشکلات تنفسی نظیر تنگی نفس و یا نفس نفس زدن از جمله این علائم میباشد. اگر در محیط خانه که افراد عمدتاً فعالیت فیزیکی کمتری دارند با چنین علائمی در خود و یا دیگر اعضای خانواده مواجه شدید، احتمال نشت گاز منوکسید کربن از وسایل گرمایشی را جدی بگیرید.
۶) درد قفسه سینه
چنانچه شخص برای مدت طولانی در معرض هوای آلوده به گاز CO و با غلظت متوسط ( بالای PPM 70 ) قرار گرفته باشد و یا اینکه بصورت کوتاه مدت در معرض غلظت زیاد این گاز باشد، درد قفسه سینه بسیار شایع میباشد. البته در بیماران قلبی، استنشاق هوای آلوده به گاز منوکسید کربن در غلظت کمتر از PPM 70 نیز میتواند منجر به درد قفسه سینه گردد. در این حالت ممکن است ضربان قلب شخص تا ۱۰۰ مرتبه در دقیقه افزایش یابد.
۷) توهّم
با افزایش مقدار گاز منوکسید کربن در خون و تشدید مسمومیت، شخص قربانی قدرت تمرکز فکری، حافظه و قدرت تشخیص خود را ازدست میدهد و دچار پریشانی فکری یا توهّم میشود.
۸) خواب آلودگی
از دیگر نشانه های مسمومیت با گاز منوکسید کربن، خواب آلودگی میباشد که متأسفانه بیشتر قربانیها احتمال مسمومیت را نادیده گرفته و با احساس خواب آلودگی اقدام به خوابیدن میکنند که در نتیجه با استنشاق بیشتر هوای آلوده به گاز CO، مسمومیت آنها تشدید میگردد.
۹) بیهوشی
اگر شخص قربانی برای مدت طولانی، گاز CO را حتی با غلظتهای متوسط آن استنشاق نماید هوشیاری خود را از دست داده و بیهوش میشود. این حالت عمدتاً برای افراد در حال خواب اتفاق می افتد و با جایگزینی تدریجی مولکول CO به جای اکسیژن خون، شخص بدون هرگونه واکنشی در آستانه مرگ قرار میگیرد.
۱۰) تاری دید
از نشانه های مسمومیت شدید با گاز منوکسید کربن، تاری دید در شخص قربانی میباشد که در اثر کاهش اکسیژن رسانی به سلولهای مغزی اتفاق می افتد. اگر در کنار سایر نشانه های عنوان شده در این لیست، با تاری دید مواجه شدید حتما گروه درمانی را مطلع و از آنها کمک بگیرید.
۱۱) عدم تعادل
از دیگر نشانه های مسمومیت شدید با گاز منوکسید کربن، از دست دادن ناگهانی تعادل است که در اثر وقفه در عملکرد مغز و اسپاسم عضلانی بوجود می آید. از آنجاییکه چنین صدمه ای به سلولهای مغزی میتواند کشنده باشد لذا مراقبتهای پزشکی باید بسرعت در مورد شخص قربانی انجام پذیرد. متأسفانه در بعضی موارد مسمومیت شخص غیر قابل رفع بوده و قربانی دچار تشنج و نهایتاً مرگ میگردد.
یادآوری میشود در استاندارد تدوین شده برای عملکرد دستگاه هشداردهنده گاز منوکسید کربن (EN 50291-1)، وضعیت بدن افراد آسیب پذیر خانواده همچون کودکان و افراد سالمند آنهم قبل از بروز خفیف ترین علائم گازگرفتگی یعنی سردرد، معیار زمان اعلام خطر دستگاه در نظر گرفته شده است. لذا ضروری است تا در هنگام خرید دستگاه هشدار دهنده گاز منوکسید کربن، عملکرد مطابق استاندارد و داشتن گواهینامه معتبر جدی گرفته شود.